Wyciąg z „Biuletynu Organizacyj Polskich w Szwajcarii“, wydanego przez Prowizoryczny Sekretariat – Bern , wrzesień 1944
I. Słowo wstępne
Oddajemy do rąk członków kolonii polskiej w Szwajcarii nasz skromny biuletyn, z tą jedynie myślą, by był pożyteczny. Staraliśmy się dać możliwie zwięzły, ale …i kompletny obraz struktury i życia organizacyj polskich w Szwajcarii…
W dziale dotyczącym poszczególnych stowarzyszeń opieraliśmy się na ich własnych informacjach. Stąd tylko płynie pewna niewspółmierność w ich traktowaniu. Niektóre towarzystwa bowiem dostarczyły bardzo tylko skąpych (albo i żadnych) szczegółów, gdy inne przeciwnie nadesłały materiał tak obfity, że zmuszeni byliśmy nawet trochę go okroić, by nie psuć proporcji wydawnictwa.
Kolonia polska w Szwajcarii żyje niewątpliwie w warunkach uprzywilejowanych. Nie zaznała głodu ni chłodu, obozu koncentracyjnego ani deportacji. Może życ i pracować w porządku i spokoju. Oby była rezerwoarem zdrowych, bujnych sił, które po szczęśliwym da Bóg, zakończeniu wojny pobiegną ku ziemi polskiej zanieść jej to, czego po 5 latach niewoli szczególnie jej trzeba: zdrowie, zgodę i pracę!
KOMITET REDAKCYJNY
Informacja o polskich imprezach w ostatnim czasie:
Zjazd Towarzystw Polskich (po dorocznym obchodzie kościuszkowskim w Solurze) odbył się 14.11.1943 w Bernie w lokalu Poselstwa R.P. i zgromadził 36 osób, reprezentujących wszystkie bez wyjątku stowarzyszenia polskie w Szwajcarii.
Obchód 150-lecia Powstania Kościuszkowskiego w Rapperswilu, 7.05.1944 przy udziale zarówno żołnierzy 2. Dywizji, jak i stowarzyszeń polskich w Szwajcarii. Datę wybrano ze względu na przypadającą w tym właśnie dniu rocznicę wydania Uniwersału Połanieckiego, a miejsce ze względu na fakt, że w kaplicy Zamku Rapperswilskiego spoczywało przez długi czas serce Kościuszki.
Sprawozdania Towarzystw:
– Towarzystwo Polskie w Bernie, Thunstrasse 21, prezes dr I. Doński
– Stowarzyszenie Polaków w Genewie „Polonia“, hotel „La Résidence“, 11 route de Florissant, prezes prof.dr A. Deryng
– Towarzystwo Polskie w Lozannie, hotel „Victoria“ – prezes L. Toeplitz
– Towarzystwo Polskie „Zgoda“ w Zurychu, Florastrasse 7, prezes J. Dudzik
– Zjednoczenie Polskie w Szwajcarii (Polnische Landsmannschaft in der Schweiz) Skupienie obywateli polskich wyznania mojżeszowego
Zurych, Badenerstrasse 16, prezes Piaskogurski
Bazylea, Postfach Basel 1, prezes Frajman
St. Gallen, Schmidgasse 14, prezes N. Herz
– Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny – prezes dr P. Minkowski
– Stowarzyszenie Studenckie – pięć organizacji z sekretariatem generalnym w Zurychu (sekretary generalny: S. Jakubowicz)
– Polskie Związki Akademickie w
– Bernie, Mühlemattstrasse 48, prezes J.A. Kronstein
– Bazylei, Pfluggasse 2, prezes A. Lorel
– Zurychu, Studentenheim, prezes dr A. Botsztejn
– Związek Studentów Polskich „Gdynia“ w Lozannie, 10 Chemin des Cèdres, prezes L. Starobiniec
– Stowarzyszenie Studentów Polskich „Polonia“ w Genewie, 6 rue Prévost Martin, prezes dr A. Herman
– Zespół artystyczny przy Towarzystwie Polskim w Bernie, Elfenstrasse 20 / kierownictwo: J. i S.E. Nahlik
……
Towarzystwo Polskie „ZGODA“ w Zurychu
Cel: Skupianie Polaków przebywających stale w Zurychu i okolicach, szerzenie wśród nich oświaty zapomocą odczytów, pogadanek oraz kółek s amokształcenia (art.3 statutu). Art.2 statutu wyklucza nadto wyraźnie wszelką działalność polityczno – partyjną.
Towarzystwo istnieje od r. 1894. Liczy obecnie 25 członków.
Zarząd: J. Dudzik (prezes), J. Dobrzański (sekretarz), M. Pszenyczniuk (skarbnik), J. Charapkiewicz (bibliotekarz), F. Musiał (ławnik)
Szkic działalności: Poza życiem towarzyskim – Towarzystwo ogranicza się ostatnio do udziału w obchodach narodowych, urządzanych przez Konsulat R.P. w Zurychu oraz wysyła delegatów na zjazdy i obchody gromadzące kolonię polską w Szwajcarii (Bern, Rapperswil, Solura).
Historia: Natomiast za soba ma Towarzystwo tak bogatą historię jak może żadna inna komórka organizacyjna polska w Szwajcarii. Miało zrazu, do roku 1936, charakter socjalistyczny. Organizowało w swoim czasie bujną akcję oświatową (Polski Uniwersytet Ludowy „ZGODA“, Kółko Oświatowe Rolników Polskich, Biblioteka Polska). Przez Wieczory Dyskusyjne Towarzystwa (w samym roku 1906 było ich 23) przewinęło się wielu wybitnych prelegentów.
Wiele zdziałało Towarzystwo w zakresie pracy charytatywnej i każde wydarzenie w Polsce, które wymagało funduszów prywatnych, znajdowało natychmiast żywe echo w akcjach zbiórkowych… Wymienić tu należy m. inn.: zbiórkę na wdowy i sieroty po poległych żołnierzach w obronie Lwowa oraz w wojnie 1920 r. , kampanię plebiscytową na Górnym Śląsku, zbiórkę na powodzian w r. 1925 i 1935, zbiórkę na Fundusz Obrony Narodowej na wiosnę 1939 r., inicjatywę założenia Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Zurychu – jesienią 1939, ofiarowanie kilkuset książek Bibliotece Okrężnej Internowanych – latem 1940 r.
Z historii …należy szczególnie podkreślić: u zarania poprzedniej Wojny Światowej żywy udział w tworzeniu Strzelca i Legionów; skuteczne przeciwstawianie się inicjatywie ugodowców wysłania w r. 1916 depeszy hołdowniczej do państw centralnych; zainicjowanie w r. 1918 petycji do Rady Regencyjnej o uwolnienie z Magdeburga Józefa Piłsudskiego; współpracę w tymże roku z Polskim Związkiem Politycznym w Lozannie…